पहा भावसार समाजाचा खरा इतिहास

जाणून घेऊया भावसार समाजाविषयी,

भावसार हा भारतातील एक वंशीय गट असून जो पारंपारिक पणे कापड आणि टेलरिंग च्या लाकडावरील छफाईशी निगडित आहे,भावसार समाज मुख्यतः गुजरात महाराष्ट्र आणि राजस्थान या राज्यांमध्ये आढळतो.तर काही मध्य प्रदेश कर्नाटक आणि आंध्रप्रदेश मध्ये पण भावसार समाज बांधव आहेत,गुजराती भावसार आणि राजस्थानी भावसार स्वतःच्या आडनावात मागे फक्त भावसार असाच वापर करतात, पण महाराष्ट्रामध्ये असे दिसून येत नाही, तर ते स्वतःला भावसार ,क्षत्रिय भावसार ,शिंपी किंवा नामदेव ,शिंपी ,म्हणून संबोधतात, नामदेव शिंपी हा वेगळा गट मानला जातो,जरी ते नामदेवाचे अनुयायी असल्यामुळे त्यांनी महाराष्ट्रीयन भास्कर यांकडून विभक्त केले तथापि ते महाराष्ट्रीयन भावसार सारखेच आडनाव वापरतात, भावसार किंवा भावसार हे या माणसाच्या काही लोकांच्या आडनाव आहे तर विशेषतः विदर्भामध्ये लोक मुळांचा वापर करतात उदा.जूनगडे ,आंबेकर, परळीकर, इत्यादी विशिष्ट व्यवसायामुळे जे परंपरेने कापडांवर छपाईच्या कामात गुंतले गेले आणि शिवणकाम व्यवसाय मध्ये त्यांनी काम केले ते रंगारी समाजामध्ये विभागले गेले.

भावसार समाजाला पौराणिक इतिहास,

भावसार यांची पौराणिक उत्पत्ती ही सौराष्ट्र मधील असून पौरानिक कथांनुसार विष्णूचा अवतार मानल्या जाणाऱ्या परशुरामाने क्षत्रिय यांच्याविरुद्ध सूड उगवले आणि बहुतेक क्षत्रियांना पृथ्वीवरून सहारा द्वारे नष्ट केले या परिस्थितीमुळे सौराष्ट्रातील दोन तरुण राजपुत्र भावसिंग आणि सारसिंग चिंताग्रस्त झाले त्यांनी त्यांच्या घराण्यांच्या संमेलनाची पूर्वसूचना दिली होती राजकुमारांना हिंदू देवी माता श्री हिंगलाज देवी यांना आवाहन करण्याचे निर्देश देण्यात आले होते की,सध्याच्या पाकिस्तान मधील बलुचिस्तानच्या मकराना च्या अर्ध वाळवंटी किनाऱ्यावरील हिंगोली नदीच्या तीरावर असलेल्या पवित्र मंदिरांमध्ये आज हिंगलाज मातेचा वास आहे, तेथील हिंगलाज मातेने त्यांच्या घराण्याचे संरक्षण करण्याचे आश्वासन दिले परशुराम यांना एकटे सोडण्यास भाग पाडले अशा अटीवर की त्यांच्या समाजातील कोणीही परशुरामाची सामना करू नये, म्हणजे युद्ध करू नये,कारण परशुराम हा सुद्धा देवीचा मुलगा होता. भावसार समाजाचे नाव हे भावसिंग व सारसिंग या दोन राजकुमारांच्या नावावरून पडले आहे,भावसार समुदायाने हिंगलाज मातेच्या यात्रेसाठी दर्शनासाठी पाकिस्तानी सरकारच्या पॅसेजची बोलणी केलेली आहे,

मध्ययुगात मोगल आक्रमन कर्त्यांनी काहींना बळजबरीने इस्लाम धर्म स्वीकारण्यास भाग पाडले,तर काही गुजरात आणि महाराष्ट्र मध्ये स्थायिक झाले, हा समुदाय हिंगलाज मातेच्या असणाऱ्या या भागांमधून हा समाज हळूहळू मध्य प्रदेश आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटकामध्ये स्थाईक झाला.भावसार मुख्यता गुजरात महाराष्ट्र राजस्थान मध्य प्रदेश कर्नाटक व आंध्र प्रदेश मध्ये आहे.सर्वांनी त्यांची स्थानिक संस्कृती आणि परंपरा वेगवेगळ्या प्रकारचे प्रमाणात स्वीकारलेल्या आहेत, तथापि गुजरात आणि महाराष्ट्र हे प्राथमिक प्रदेश आहेत. जिथे अलीकडच्या काळात स्थलांतर झाले, बहुतेक गुजराती भावसार हे वैष्णव धर्माचे पालन करतात तर काही जैन धर्माचे सुद्धा अनुसरण करतात,भावसार यांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळापासून दक्षिण भारतामध्ये स्थलांतरण सुरुवात केली,आणि अनेक पिढ्या या दक्षिण भारतात स्थायिक झाल्या. तरीपण त्यांनी आजपर्यंत गुजराती मधील सांस्कृतिक संबंध हे कायम ठेवलेले आहेत,राजस्थानातील भावसार समाज बागरी, राजस्थानी,भाषा बोलतो पुढे दक्षिणेत भावसार यापैकी बऱ्याच संख्येने गुजराती किंवा मराठी ही त्यांची मातृभाषा आहे,गुजरात किंवा महाराष्ट्र वगळता इतर राज्यांतील स्थलांतरित स्थानिक भाषेसह बहुभाषिक असताना त्यांच्या मातृभाषेतून नेहमी बोलतात,उदा.महाराष्ट्रातून आंध्रप्रदेश, कर्नाटक, आणि तामिळनाडू या दक्षिण भारतीय राज्यांमध्ये स्थलांतरित झालेले अनुक्रमे तेलुगू ,कन्नड,आणि तामिळ भाषा सुद्धा बोलतात. स्थानिक भाषांसह भावसार बांधव बहुभाषिक आहेत भावसार समाजाची सुद्धा एक रंगारी भाषा म्हणून पारंपारिक भाषा आहे,परंपरेने भावसार खूप धार्मिक आणि अध्यात्माशी जोडलेले लोक आहेत.सर्व समाज बांधव कुलदेवता श्री हिंगलाज मातेची किंवा मातेची उपासना करतात,हिंगलाज मातेला समर्पित सर्वात प्राचीन मंदिर हे सध्या पाकिस्तानच्या बलुचिस्तान प्रांतात मध्ये आहे. हिंगलाज मंदिर हे त्या भागातील हिंदूंचे तीर्थक्षेत्र आहे आणि तेथील हिंदू समुदायाने तेथील शक्तीपिठाची देखभाल केली केली जाते,कदापि भावसार समाज पण त्या भागांमध्ये सध्या वास्तव्यास असू शकतो,महाराष्ट्रातील बहुसंख्य भावसार हे रेणुका माता मंदिर, माहूर.जि.नांदेड, तुळजाभवानी तुळजापूर ,जि.उस्मानाबाद व सप्तशृंगीदेवी वनीगड, जि. नाशिक या देवींची पण पूजा-अर्चना करतात.सर्व राज्यांमधील भावसार यांची पारंपारिक समाज परिषद हे क्षत्रिय भावसार समाज म्हणून ओळखली जाते.जाती पंचायतीचे मुख्य कार्य म्हणजे समाजातील वधू-वरांचे विवाह जुळवून देणे श्री हिंगलाज माता प्रगट दिन आयोजन,समाजाच्या प्रगतीसाठी विविध उपक्रम राबविणे, हे असून आज भावसार समाजातील बांधव आहे प्रत्येक क्षेत्रामध्ये आपल्या कामाच्या जोरावर त्यांनी त्यात या क्षेत्रांमध्ये त्यांचे व समाजाचे नाव गौरवान्वित केलेले आहे.

समाजातील काही नाव लावले नावलौकिक मिळवलेले व्यक्ती

१)श्री संत नामदेव महाराज-महाराष्ट्रातील एक भावसार संत.

२) दिशा वाकनी-तारक मेहता का उल्टा चश्मा मधील अभिनेत्री (दया भाभी)

३) श्री नटवर भावसार-प्रसिद्ध भारतीय अमेरिकन चित्रकार

४) राजू भावसार - US ऑलिंपिक जिम्नॅस्टिक 2008 ब्राँझ पदक विजेता.

५) शशिकला जावळकर- प्रसिद्ध बॉलिवूड अभिनेत्री.

६) सोनाली बेंद्रे- प्रसिद्ध बॉलिवूड अभिनेत्री.

७) डॉ. V.C भावसार- सौर आणि ओशनिक अभियांत्रिकीमध्ये ड्रायव्हिंग एजंट म्हणून काम करणारे बीएचईएल (BHEL) येथील टेक्नो सेरेट.

८) श्री संजय भावसार-prime minister office मधील मुख्य सचिव- (OSD-appointment and tour department)

९) श्री जगदिश भावसार-भाजपा गुजरात राज्य मधील प्रवक्ता पद,.

याव्यतिरिक्त अनेक समाजबांधव हे वेगवेगळ्या क्षेत्रांमध्ये आपल्या कामाच्या जोरावर नाव लौकिक मिळवत आहेत.

हा लेख वाचल्याबद्दल धन्यवाद आणि सर्व समाज बांधवांना पुढील वाटचालीसाठी हार्दिक शुभेच्छा.

संकलक/एडिटर

मुकेश रमेश भावसार

संपादक

साप्ता.आझाद नायक

9146767071